97 पटक हेरिएको काठमाडौं । बेइजिङ नेतृत्वको बहुपक्षीय विकासको मुद्दाका कारण चीन र क्यानडा बीचमा फेरि नयाँ विषयले द्वन्द्व सिर्जना गरिरहेको छ। यही समयमा एसियाली पूर्वाधार विकास बैंक (एआईआईबी) मा कम्युनिष्ट पार्टीका सदस्यहरुको वर्चस्व देखिन्छ।
केही साताअघि मात्रै यी दुई देशले एकअर्काका कूटनीतिज्ञलाई निष्कासन गरेपछि द्विपक्षीय सम्बन्धमा थप समस्या देखिएको छ। मे ८ मा टोरन्टोले चिनियाँ कूटनीतिज्ञ झाओ वेईलाई निष्कासन गरेको थियो। उनले क्यानाडाका सांसद माइकल चोङ र हङमा रहेका उनका आफन्तहरूलाई धम्की दिएको आरोप लगाइएको थियो।
क्यानाडेली सांसदहरुले सिनजियाङ क्षेत्रमा मुस्लिम अल्पसंख्यक उइघुरहरूप्रति चीनको व्यवहारको विरुद्धमा आवाज उठाइ रहेका छन्। यद्यपि, झाओ वेईको निष्कासनको बदलामा चीनले मे ९ मा क्यानडाकी शीर्ष कूटनीतिज्ञ जेनिफर लिन लालोन्डेलाई निष्कासन गरेको थियो।
चीनको नेतृत्वमा रहेको बहुपक्षीय बैंकको ग्लोबल कम्युनिकेशन निर्देशक रहेका क्यानडाली नागरिक बब पिकार्डले संस्थाबाट राजीनामा दिएका छन्। सीपीसी सदस्यहरूको प्रभुत्व रहेको भन्दै क्यानाडा-चीन सम्बन्धमा पनि दरार सिर्जना भएको छ।
यसपछि क्यानडाकी अर्थमन्त्री क्रिस्टिया फ्रिल्याण्डले जुन १४ मा आफ्ना सरकारी एजेन्सीहरू र विभागहरूले चीन समर्थित एआईआईबीसँग कुनै पनि कारोबार नगर्न आदेश दिएकी छन्। क्यानाडा आधिकारिक रूपमा मार्च २०१८ मा सामेल भएको थियो। यद्पि एआईआईबीमा सीपीसीको प्रभुत्व भएको भन्ने आरोपलाई भने ‘आधारहीन र निराशाजनक’ भनेका छन्।
क्यानडाको विपक्षी कन्जरभेटिभ पार्टीले लामो समयदेखि देशलाई एआईआईबीमा चीनले आफ्नो हस्तक्षेप बढाउँदै लगेका कारण यसबाट बाहिरिन र एआईआईबी बन्द गर्न पहल गरिनुपर्ने माग गर्दै आएको थियो। उसले एआईआईबीलाई ‘बेइजिङको लागि प्यासिफिकमा अधिनायकवाद निर्यात गर्ने उपकरण’ भएको बताएको थियो।
यसले दुई देशबीचको सम्बन्ध थप बिग्रँदै गएको छ। जसले पछिल्लो समय वि. हुवावे टेक्नोलोजीका कार्यकारी मेङ वान्झाउ पक्राउ परेपछि सम्बन्ध बिग्रिन सुरु भएको थियो। सन् २०१८ मा क्यानाडाली अधिकारीहरू द्वारा हुवावे टेक्नोलोजीकी प्रमुख वित्तीय अधिकृत ५१ वर्षीया मेङ वान्झोउ पक्राउ गरेका थिए। उनलाई सात वर्षको लागि जेल सजाय तोकिएको थियो।
यसअघि अमेरिकाको अनुरोधमा भ्यानकुभरमा उनले एचएसबीसी बैंकलाई गुमराहमा राखेको आरोप लगाएकी थिइन्। इरानमा रहेको स्काइकम कम्पनीसँग हुवावेको सम्बन्धको वास्तविक प्रकृतिका लागि अमेरिकी न्याय विभागले मेङलाई धोखाधडी योजनामा सहभागी भएको आरोप लगाएको थियो।
त्यसको जवाफी कदम चाल्दै चीनले दुई क्यानाडाली नागरिक माइकल स्पाभर र माइकललाई गिरफ्तार गरको थियो। कोइरिग र तिनीहरूलाई सलाखहरू पछाडि फ्याँकियो; उनीहरुलाई मेङ वान्झोउको बदलामा रिहा गरिएको थियो।
यस वर्षको मार्चमा बेइजिङले क्यानडाको चुनावमा हस्तक्षेप गरेको आरोप लागेको थियो। आरोपको छानबिन गर्न अनुसन्धान चलिरहेको छ। क्यानडाले दुई देशबीचको कूटनीतिक सम्बन्धमा चीनले विश्वासघात गरेको आरोप लगाएको छ।
चिनियाँ क्यानेडियनहरूलाई डराउन वा उत्पीडन गर्न क्यानाडाली भूमिमा पुलिस स्टेशनहरूको स्थापना गरेको पनि आरोप लगाइएको छ। मे १४ मा, क्यानाडाका सार्वजनिक सुरक्षा मन्त्री मार्को मेन्डिसिनोले एउटा टिभि च्यानललाई देशमा थप चिनियाँ प्रहरी चौकी राख्ने षड्यन्त्र भइरहेको र यसविरुद्ध सरकार गम्भीर कदम चाल्ने बताएका थिए।
रोयल क्यानेडियन माउन्टेड पुलिसले कथित चिनियाँ पुलिस स्टेशनहरूमा अनुसन्धान सुरु गरेपछि क्युबेकमा गोप्य रूपमा सञ्चालन भएको पाइएको थियो। यी संदिग्ध चिनियाँ पुलिस स्टेशनहरू क्यानाडाको क्युबेक क्षेत्रमा मोन्ट्रियल र ब्रोसार्डमा छन्।
स्पेनको मानव अधिकार संगठन सेफगार्ड डिफेन्डर्सका अनुसार विश्वभर दर्जनौं चिनियाँ प्रहरी स्टेशनहरू सञ्चालनमा छन्। यसको सेप्टेम्बर २०२२ मा गरिएको रिपोर्ट अनुसार स्पेनिश
मानव अधिकार समूहले तीन चिनियाँ प्रहरी स्टेशन टोरन्टोमा दुईवटा सञ्चालनमा छन्।
यसरी चीनले विभिन्न फ्रन्टहरुबाट दबाब सिर्जना गर्ने, जासुसी गर्ने र आफ्नो स्वार्थका लागि एआईआईबीलाई सञ्चालन गरिरहेको पाइएको हो।
